AYAK MANTARI İÇİN ŞİFA

AYAK MANTARI NEDİR?

Ayaklarda parlak kırmızı döküntülere, kaşıntı, kızarıklık, yanma, yaralanma, su toplama ve soyulmaya neden olan bir mantar enfeksiyonudur. Ayak mantarı karanlık, nemli ve sıcak ortamları sever. Sık görülen ve bulaşıcı olan bir deri hastalığıdır. En çok genç ve yetişkin erkeklerde gözlenir; kadınlarda ve 12 yaş altı çocuklarda da görülebilmektedir. Tedavi edilmezse ayak tırnaklarına ve ellere yayılabilir.

3 türü vardır:

Parmak Arası Mantarı: Ayak mantarının en yaygın türüdür. Genellikle en küçük ayak parmaklarının arasında oluşur. Kaşınma, yanma, pullanma ve ayak tabanına yayılan enfeksiyona neden olabilir.

Makosen: Ayaklarda tahriş, kuruluk, kaşınma veya derinin pullanmasına neden olur. Mantar tedavi edilmediği takdirde deri kalınlaşır ve yarılır. Ayak tabanının tümüne ve ayak kenarlarına yayılabilir.

Kabarcıklı: En az görülen ayak mantarı türüdür. Genellikle ayak altı derisinin su toplaması ve kabarcıkların aniden patlamasıyla oluşur.

AYAK MANTARI NEDEN OLUŞUR?

Ayak mantarının tetikleyici faktörleri şunlardır:

• Sıkı, kapalı, yeterince hava almayan ayakkabı giymek
• Ayakkabı içerisinde ayakların terlemesi
• Duştan sonra ayakları kurutmamak
• Ayaklar ıslakken ayakkabı giymek
• Nemli ve sıcak ortamlar
• Uzun süre spor yapmak
• Halka açık havuzlarda, spor salonlarında, ıslak alanlarda ve soyunma odalarında koruyucu ayakkabı giyilmemesi, yerlere çıplak ayakla basılması
• Ortak kullanılan ayak havlusu, terlik, pedikür seti gibi araçlar
• Bağışıklığın zayıflaması
• Diyabet

AYAK MANTARI BELİRTİLERİ NELERDİR?

Ayak mantarı, ayağın herhangi bir yerinde oluşabilir. Ancak en yaygın olarak ayak parmakları veya ayak parmakları arasında görülür. Belirtileri ise:

• Kırmızı döküntü
• Ayakta, parmak aralarında kaşıntı, batma
• Yanma hissi
• Ciltte pullanma
• Ayak tabanlarında kepeklenme
• Ayakta içi su toplamış yaralar
• Ayak parmakları arasında yarılmalar ve iltihap oluşumu
• Ayak tırnaklarının kalınlaşması, koyu sarı bir renk alması
• Tırnak yatağından uzaklaşan ayak tırnakları

AYAK MANTARINI ÖNLEME

Ayak mantarını önlemeye yardımcı olmak için atabileceğiniz en önemli adım, mantarı barındırabilecek yüzeylerle cilt temasından kaçınmaktır. Bu, halka açık bir soyunma odasında, spor salonunda veya duşta, üniversite yurt banyosunda ve benzer yerlerde parmak terlik duş ayakkabı giymek anlamına gelir.

Ayak mantarına yakalanma riskini azaltmaya yardımcı olabilecek birkaç önemli önleyici adım:

• Banyodan sonra ayaklarınızı ve parmak aralarınızı iyice kurulayın.
• Evdeyken çıplak ayakla dolaşarak ayaklarınızı havalandırın.
• Pamuk veya yün gibi nefes alabilen liflerden veya nemi cildinizden uzaklaştıran sentetik liflerden yapılmış çoraplar giyin.
• Her gün temiz ve kuru çoraplar giyerek ayaklarınızı kuru tutun. Ayaklarınız terlerse çorabınızı değiştirin.
• Çorapları, nevresimleri ve havluları 60°C veya daha yüksek sıcaklıkta suyla yıkayın.
• Havluları, ayakkabıları, terlikleri ve çorapları başkalarıyla paylaşmaktan kaçının.
• Ayaklarınızın nefes almasını sağlayan ayakkabılar giyin. Havalandırma açıklıkları olmadığı sürece lastik veya plastik ayakkabılardan, yazın kapalı ayakkabı giymekten kaçının.
• Mümkün olduğunca ayakkabılarınızı havalandırın
• Ayakkabılarınızın kullanımlar arasında kuruması için zaman tanımak için iki çift ayakkabı arasında geçiş yapın, her bir çifti gün aşırı giyin.
• Ayakkabılarınızı dezenfektan spreyler kullanarak dezenfekte edebilirsiniz.
• Ayak parmaklarınızı ve ayaklarınızı kuru tutmak için talk pudrası kullanabilirsiniz.

AYAK MANTARI NASIL İYİLEŞİR?

Erken teşhis edilen mantar enfeksiyonunun tedavisi deri üstüne sürülen kremler veya spreylerle yapılabilir. Mantar enfeksiyonu inatçı bir hastalık olduğu için tekrarlama olasılığı oldukça yüksektir.İlerleyen mantar enfeksiyonlarında ağızdan alınan mantar ilaçları önerilir.  Tırnaklarda da mantar oluşması durumunda tedavide en az 3 ay mantar öldürücü ilaç ve 1 yıl tırnak cilası kullanılması gerekebilir.

Evde Uygulayabilecekleriniz

Tedavi için evde uygulayabileceğiniz doğal yöntemler mevcuttur:

• Ayakların içine sokulabileceği bir sıcaklığa kadar ısıtılan suyun içerisine sirke ilave edilir ve su soğuyana kadar ayaklar bu suda bekletilebilir.
• Bir miktar su ısıtılıp içerisine karbonat eklenip ayaklar su soğuyana kadar içinde bekletilebilir.
• Ilık daha az su içerisine karbonat eklenip macun kıvamına gelene kadar karıştırılıp mantarlı bölgeye uygulanabilir.

Genellikle tedavi işe yarıyorsa, ayak mantarı 2 hafta içerisinde iyileşir.

Doğal Bir Destek: Bitkisel Yağlar

Reçeteli veya reçetesiz ilaç tedavilerinde, cilt tahrişine yol açması ya da batık tırnaklara neden olması gibi yan etkiler gözlenebilmektedir. Bu nedenle birçok insan, ayak ve tırnak mantarı tedavisine destek olması için uçucu yağlar gibi doğal çözümleri denemeyi tercih eder.

Siz de mantar tedavisinde uçucu yağları kullanmayı düşünüyorsanız antifungal özelliğe sahip olanlarını tercih etmelisiniz. Bu özelliğe sahip bazı uçucu yağlar:

• Çay Ağacı Yağı:  Araştırmalar, çay ağacı yağının, bazı mantarları öldürmeye yardımcı olan Terpinen-4-ol dahil olmak üzere bir dizi bileşik içerdiğini göstermektedir [1].Aynı zamanda tek başına veya diğer doğal ilaçlarla birlikte kullanıldığında tırnak mantarından kurtulmaya yardımcı olduğu da araştırmalarda gösterilmiştir. [2] [3]

• Tıbbi Nane Yağı:  Antifungal özellik gösterir. Aynı zamanda yüksek mentol içeriği sayesinde kaşıntıyı hafifletmeye yardımcı olabilecek serinletici ve yatıştırıcı bir etki gösterir [4] [5] [6].

• Lavanta Yağı:  Lavanta yağı antifungal özellik gösterir. İçerdiği yüksek miktarda linalool ve linalil asetat sayesinde mantarların iyileşmesi için destek olur [7] [8].

• Limon Kabuğu Yağı:  İçerdiği pinene bileşeni sayesinde antifungal özellik gösterir [9].

• Ökaliptus Yağı: Ökaliptus yağı içerdiği yüksek oranda 1.8 cineole sayesinde bazı mantarların azaltılmasına yardımcı olur. [10]

• Kekik Yağı:  İçerdiğiKarvakrol ve Timol sayesinde güçlü antifungal özellik gösterir [11] [12]. Bu özelliği ile mantar enfeksiyonları gibi cilt koşullarını iyileştirmeye yardımcı olur [13] [14].

Ayak mantarı şikayeti yaşıyorsanız, doğal bir destek olarak bu uçucu yağları kullanabilirsiniz

Kullanım Önerisi

Topikal Uygulama: Bu uçucu yağları tek tek veya karışım halinde sabit yağlarla uygun oranda seyrelterek ayak mantarı semptomlarının rahatlaması için kullanabilirsiniz.15 ml (1 çorba kaşığı) sabit yağ içine 2 - 3 damla damlatıp karıştırabilirsiniz. Sabah ve akşam, ayaklarınız ve ayak parmak aralarınızda mantar belirtisi gösteren bölgelere 2 damla damlatıp dairesel hareketlerle uygulayabilirsiniz. Sabit yağ olarak antifungal özellik gösteren aloe vera jel, aynı safa yağı, susam yağı, jojoba yağı gibi yağları kullanabilirsiniz.

Bu bitkisel yağları kullanmadan önce mutlaka doktorunuza danışmanızı öneririz.

Doktorunuza Danışın

Reçetesiz ilaç tedavileri veya evde uyguladığınız tedaviler mantarı iyileştirmeye başlamazsa veya enfeksiyonun kötüleştiğini fark ederseniz, mutlaka doktorunuza görünün.

Enfeksiyonla mücadele etmek için reçeteli topikal veya oral antifungal ilaçlara ihtiyacınız olabilir. Bakteriyel bir enfeksiyon geliştiyse, antibiyotiklere de ihtiyacınız olabilir.

Şeker hastalığınız varsa ve ayak mantarı oluştuysa mutlaka doktorunuzu görünüz.Şeker hastalığınız varsa, sinir hasarı nedeniyle ayaklarınızda ağrı hissetmeyebilirsiniz. İlerleyen aşamalarda ikincil bir bakteriyel enfeksiyon oluşması riski olabilir.

AKADEMİK ARAŞTIRMALAR

[1] Hammer, K. A., C. F. Carson, and T. V. Riley. 2003. Antifungal activity of the components of Melaleuca alternifolia (tea tree) oil. J. Appl. Microbiol. 95:853-860.

[2]T. A. Syed, Z. A. Qureshi, S. M. Ali, S. Ahmad, S. A. Ahmad (1999). Treatment of toenail onychomycosis with 2% butenafine and 5% Melaleuca alternifolia (tea tree) oil in cream. Trop Med Int Health. 1999 Apr;4(4):284-7.

[3]D. S. Buck, D. M. Nidorf, J. G. Addino (1994). Comparison of two topical preparations for the treatment of onychomycosis: Melaleuca alternifolia (tea tree) oil and clotrimazole. J Fam Pract. 1994 Jun;38(6):601-5.

[4] Husain FM, Ahmad I, Khan MS, et al. Sub-MICs of Mentha piperita essential oil and menthol inhibits AHL mediated quorum sensing and biofilm of Gram-negative bacteria. Front Microbiol. 2015;6:420.

[5] Hossain F, Follett P, Dang Vu K, et al. Evidence for synergistic activity of plant-derived essential oils against fungal pathogens of food. Food Microbiol. 2016;53(Pt B):24–30. 

[6] S. Saeed, A. Naim, P. Tariq (2006). In Vitro Antibacterial Activity of Peppermint. Pak. J. Bot., 38(3): 869-872, 2006.

[7] Moon T, Chan YF, Wilkinson JM & Cavanagh HMA (2004). Antifungal activity of Lavandula essential oil and oil volatiles. AICA National Conference, 2004; abstracts p46.

[8] H. M. A. Cavanagh, J. M. Wilkinson (2005). Lavender essential oil: a review. Australian Infection Control, Vol10 Issue 1 March 2005.

[9] L. Jing, Z. Lei, L. Li, R. Xie, W. Xi, Y. Guan, L. W. Sumner, Z. Zhou. Antifungal activity of citrus essential oils: A review. Journal of Agricultural and Food Chemistry – March 2014.

[10] C. Morcia, M. Malnati, V. Terzi (2012). In vitro antifungal activity of terpinen-4-ol, eugenol, carvone, 1,8-cineole (eucalyptol) and thymol against mycotoxigenic plant pathogens. Food Addit Contam Part A Chem Anal Control Expo Risk Assess. 2012;29(3):415-22.

[11] A. Nostro, T. Papalia (2012). Antimicrobial activity of carvacrol: current progress and future prospectives.Recent Pat Antiinfect Drug Discov., 2012 Apr;7(1):28-35.

[12] R. D. Castro, T. M. P. A. Souza, L. M. D. Bezerra, G. L. S. Ferreira, E. M. M. B. Costa, A. L. Cavalcanti (2015). Antifungal activity and mode of action of thymol and its synergism with nystatin against Candida species involved with infections in the oral cavity: an in vitro study. BMC Complementary and Alternative Medicine volume 15, Article number: 417 (2015)

[13] H. G. Preuss, B. Echard, A. Dadgar, N. Talpur, V. Manohar, M. Enig, D. Bagchi, C. Ingram (2005). Effects of Essential Oils and Monolaurin on Staphylococcus aureus: In Vitro and In Vivo Studies. Toxicol Mech Methods, 2005;15(4):279-85.

[14] Aljaafari, M.N.; AlAli, A.O.; Baqais, L.; Alqubaisy, M.; AlAli, M.; Molouki, A.; Ong-Abdullah, J.; Abushelaibi, A.; Lai, K.-S.; Lim, S.E. (2021).An Overview of the Potential Therapeutic Applications of Essential Oils. Molecules 2021, 26, 628.